Εισήγηση - 14 Φεβρουαρίου 2017

Την 14η Φεβρουαρίου 2017 έκανε εισήγηση στην Ένωση Ελλήνων Δικονομολόγων ο Αντώνης Καραμπατζός, Αναπληρωτής Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα "Ζητήματα βάρους απόδειξης στο δίκαιο προστασίας του καταναλωτή".



Ακολουθεί το διάγραμμα της εισήγησης:

Ζητήματα βάρους απόδειξης στο δίκαιο προστασίας του καταναλωτή

Αντώνης Γ. Καραμπατζός

Αναπλ. Καθηγητής Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών

Ι. H ιδιότητα του καταναλωτή και η καταχρηστική επίκληση αυτής: η σχέση κανόνα-εξαίρεσης και το βάρος απόδειξης

1. Άρ. 1 § 4 α) Ν. 2251/1994: ευρεία έννοια του καταναλωτή / αμφισβήτηση στη νεώτερη νμλγ. ιδίως των δικαστηρίων ουσίας → ουσιαστικά-αξιολογικά κριτήρια για την αναγνώριση της ιδιότητας του καταναλωτή (όχι απλώς ο «τελικός αποδέκτης») / ανάγκη για έναν λελογισμένο περιορισμό του πεδίου εφαρμογής του άρ. 1 § 4 α): καταχρηστική επίκληση της ιδιότητας του καταναλωτή (ΑΚ 281) ή ii) τελολογική συστολή

2. ΟλομΑΠ 13/2015: υπέρ της ευρείας έννοιας του καταναλωτή, καταναλωτής κατ’ αρχήν και ο λήπτης επιχειρηματικού-επαγγελματικού δανείου, όπως και ο εγγυητής αυτού → το βάρος (επίκλησης και) απόδειξης της καταχρηστικής κατ’ ΑΚ 281 προσνομής της ιδιότητας του καταναλωτή μετατίθεται στην τράπεζα (: ad hoc έλλειψη αναγκαιότητας προστασίας στο πρόσωπο του συγκεκριμένου δανειολήπτη κ.λπ.)

II. Ρύθμιση του βάρους απόδειξης μέσα από τους ΓΟΣ → άρ. 2 § 7 περ. κζ΄ Ν. 2251/1994: ΓΟΣ που αναστρέφουν το βάρος απόδειξης εις βάρος του καταναλωτή ή περιορίζουν υπέρμετρα τα αποδεικτικά του μέσα

1. Γενικές παρατηρήσεις: Όροι που περιορίζουν τα αποδεικτικά μέσα του καταναλωτή ή επεκτείνουν τα αντίστοιχα του προμηθευτή (βλ. και άρ. 2 § 6 Ν. 2251/1994) & ο συμβατικός αποκλεισμός του δικαιώματος απόδειξης-ανταπόδειξης (άρ. 20 § 1 Συντ, 6 § 1 ΕΣΔΑ)

2. Χαρακτηριστικά νομολογιακά παραδείγματα:

-    ρήτρες πλασματικής γνώσης-περιέλευσης ενός νομικά σημαντικού γεγονότος (πρβλ. ΑΚ 167) ή πλασματικής αναγνώρισης του ύψους μιας οφειλής (πρβλ. ΑΚ 873) / ΑΠ 1219/2001 και οι δύο προϋποθέσεις εγκυρότητας: εύλογη προθεσμία & υπόμνηση των δυσμενών συνεπειών εκ της άπρακτης παρέλευσής της / η ρύθμιση της παρ. 2 στοιχ. δ΄ ΥΑ Ζ1-798/2008 & η ΟλομΣτΕ 1210/2010

-     ρήτρες που προβλέπουν ότι το βάρος απόδειξης ενός αρνητικού γεγονότος (λ.χ. μη πραγματοποίηση τηλεφωνικής συναλλαγής) φέρει ο κάτοχος της πιστωτικής κάρτας

-     ρήτρες που προσδίδουν αποδεικτική δύναμη στο απόσπασμα των λογιστικών βιβλίων της τράπεζας σε σχέση με το οφειλόμενο από τον δανειολήπτη υπόλοιπο

-     ρήτρες που περιορίζουν τα αποδεικτικά μέσα του καταναλωτή, λ.χ. αποκλείουν την εμμάρτυρη απόδειξη → γενικότερα ο συμβατικός περιορισμός στην χρήση του εμμάρτυρου μέσου (ΚΠολΔ 394 § 2)

3. Αυτεπάγγελτος έλεγχος

IΙΙ. Ευθύνη παραγωγού ελαττωματικών προϊόντων

1. άρ. 6 Ν. 2251/1994: γνήσια αντικειμενική ευθύνη – ευθύνη από διακινδύνευση

2. Ειδικοί λόγοι απαλλαγής υπέρ του παραγωγού → βάρος απόδειξης

3. Δυσχέρειες θεμελίωσης απευθείας ευθύνης του παραγωγού έναντι του καταναλωτή – Προσπάθειες που είχαν αναληφθεί κατά το παρελθόν:

α. Ενδοσυμβατική ευθύνη: λ.χ. σύμβαση με προστατευτική ενέργεια υπέρ τρίτου (Vertrag mit Schutzwirkung für Dritte) → σύμβαση του παραγωγού με τον έμπορο υπέρ των καταναλωτών ως τρίτων (προϋποθέσεις) → συνέπειες: «τριτενέργεια» των υποχρεώσεων πρόνοιας, προστασίας κοκ & ενδοσυμβατική, νόθος υποκειμενική ευθύνη

β. Αδικοπρακτική ευθύνη (ΑΚ 914 επ.): υποκειμενική ευθύνη, πρόβλημα βάρους απόδειξης του πταίσματος στο πρόσωπο του παραγωγού / διευρυμένη έννοια του παρανόμου κατά τις ΑΚ 914, 281 & 288, διπλή λειτουργία της αμέλειας / πρώτη απόφαση-ορόσημο ΕφΘεσ 1259/1977 (αρχή της εμπιστοσύνης, θεωρία των σφαιρών επιρροής –Sphärentheorie–, ΑΚ 914 & 925) / κατανομή του βάρους απόδειξης → ενάγων-καταναλωτής: απόδειξη της βλαπτικής ελαττωματικότητας του πράγματος, της ζημίας και της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του ελαττώματος και της ζημίας / εναγόμενος-παραγωγός: απόδειξη της μη πλημμελούς κατασκευής ή συντήρησης του προϊόντος, ελάττωμα εκτός της σφαίρας ευθύνης του / εκ πρώτης όψεως απόδειξη (Prima-facie-ή Anscheinsbeweis· ΚΠολΔ 336 §§ 3-4)

4. Εγγύτερη δικαιοπολιτική ματιά στη ratio καθιέρωσης της αναγκαστικής, αντικειμενικής ευθύνης του  παραγωγού ® Escola v. Coca-Cola Bottling Co. (1944) και Grimshaw v. Ford  Motor Company (1981): δυνατότητα εξουσίασης και αποτροπής του κινδύνου από τον παραγωγό (cheapest cost avoider & Risikobeherrschbarkeit – τεχνικοί έλεγχοι, κόστος, ασυμμετρία πληροφόρησης κοκ) / δυνατότητα του παραγωγού να ασφαλιστεί φθηνότερα και αποτελεσματικότερα έναντι του συγκεκριμένου κινδύνου (cheaper insurer), στατιστική επελευσιμότητα του κινδύνου, εύλογο ασφάλιστρο / ηθικός κίνδυνος (moral hazard) / μετακύλιση του κόστους προστασίας σε όλους τους καταναλωτές, σταυροειδής επιδότηση (cross-subsidization)

IV. Αντί επιλόγου: το πρόβλημα της μετακύλισης του κόστους της αυξημένης προστασίας στον ίδιο τον καταναλωτή – ανάγκη για προσεκτική στάθμιση και πρακτική εναρμόνιση των εκατέρωθεν συμφερόντων κατά την ερμηνεία και εφαρμογή του ισχύοντος δικαίου

* * *

akarampat@law.uoa.gr
https://antoniskarampatzos.wordpress.com/